Obecne podręczniki do historii omijają lekkim łukiem część problematyki, która wiąże się z postacią Bohdana Chmielnickiego. Kurs podstawowy z historii dla młodzieży licealnej nie obejmuje w ogóle tego okresu, bo młodzi ludzie uczą się tych dziejów w gimnazjum. Podręcznik do gimnazjum Wydawnictwa Pedagogicznego OPERON (numer dopuszczenia 189/2/2010) informuje młodego człowieka, że „Kozacy byli ludem wywodzącym się z przybyszów z ziem Rzeczypospolitej i Rosji – ukrywających się przestępców, poszukiwaczy przygód i zbiegłych chłopów pańszczyźnianych” i nie wyjaśnia rodzącego się poczucia więzi ludzi zamieszkujących ukraińskie tereny, co dla kontrastu ukazuje autor powyższego obrazu z końca XIX wieku. Tak ogólnie rzecz ujmując, to niezbyt dobry podręcznik. Z kolei w podręczniku Wydawnictwa Nowa Era (nr dopuszczenia 60/2/2010) młodzież gimnazjalna może dowiedzieć się zdecydowanie więcej. Muszą sami zinterpretować – choć trochę myślenia, a nie ciężkiego kalibru indoktrynacja (!) – fragment listu Chmielnickiego do króla Władysława IV.